Fille-Værn
er ein kjent gangar i Setesdal. Han har namnet etter
spelemannen Værn Auverson (f. 1789). Han budde i Fyresdal frå 1820
til 1831. Han vart gift med Kari Gjermundsdotter og dei hadde 7
born. I 1831 flytta han med kone og 4 born til Stavanger. For å
livberge seg handla han med filler og vart difor kalla Fille-Værn.
Truleg var han frå Bø i Telemark, for der var namnet Værn kjent.
Truleg var det Tallak Haslebakken (f 1781) -
morbror til den kjente spelemannen Torkjell Aslaksson Austad (f
1802) - som tok med seg slåtten til Setesdal. Tallak var i Fyresdal
då Værn budde der, og spela saman med Tallak. (Eivind
Ose, Spelemannsbladet 2/65)
|
Sevlien
Hallingen "Sevlien" er frå Numedal, men er godt kjent
utanfor dalen. Om slåtten skriv Rolf Myklebust: "Slåtten har
ein overmodig, sjølvbyrg musikk som har i seg djervskap, kåtleik
og framfus sigersvilje. Den spelemannen som skal spele hallingen på
rett vis, må vere litt av ein trollmann med fela; han må nærme
seg ekstasen, men likevel ha spelet under kontroll." Slåtten
har namn etter meisterdansaren Ola Sevle (1806-1834) frå Nore, til
vanleg kalla Sevlien. Det skulle vere to klunkar (klimpring på
lausstrengene) i kvar omgang av slåtten, og for kvar klunk gjorde
dansaren eit hallingkast. I 1932, då Sevle var 26 år, drap han og
røva sølv-Tollef. Det har vore sagt at han nynna på slåtten då
han vart ført til rettarstaden, men det er truleg ikkje sant.
|
Fossegrimen eller Sivlefossen
Dette er ein slått av Sjur Helgeland. Om korleis slåtten vart til,
fortel Olav Fletre slik (Spelemannsbladet 5/1982), fortalt av
Helgeland sjølv: "Me var samla mange spelemenn på
Lærdalsøyri og det vart mykje speling i fleire dagar. Mykje vaking
vart det og, so eg heldt på heilt å misse svevnen. Då forsto eg
at dette bar gale i veg, og so tok eg det eg hadde, reiste på
bryggja og tok fyrste båten til Gudvangen. Derifrå gjekk eg. Dette
var ein fin vårdag med sol og alt det yrande liv som fylgjer med
slike dagar. Då eg var komen midt opp i Stalheimskleivi, kjende eg
at no fekk eg sova. Eg gjekk då ut frå vegen inn i den fine
bjørkeskogen og der innved Sivlefossen la eg meg ned og sov både
lenge og vel. Når eg vakna att og fekk fram fela, so hadde eg
slåtten." Helgeland kalla slåtten Fossegrimen. Då Per Sivle
døydde døypte Helgeland om slåtten til "Sivlefossen"
for å gjere ære på den miskjende og ulykkelege tremenningen sin.
I eit radioprogram i 1982 spela Torkjell Haugerud slåtten. Magne
Myhren fortalde då at ved hundreårsskiftet var Haugerud hjå
Mosafinn og lærde slåttar, og at Haugerud seinare sa at dette var
dei gildaste spelemannsdagar han hadde havt.
|
Store-Vetle-Per
Dette er ein av dei mest kjende vestlandsslåttane (springar). Han
har namnet sitt etter spelemannen Peder Pedersen Undredal (1802-??)
frå Undredal i Sogn. Han vart kalla Store-Vetle-Per. Far hans var
skattefut Peder Halsteinsen Undredal og mora dotter til postbonde
Svein Jensen. Slåtten er utsett for orkester av kapellmeister Johan
Ludvik Movinkel jr. i ein suite med hardingfeleslåttar. Sigbjørn
Bernhoft Osa spela denne som solist mange gonger. Han spela også
slåtten Store-Vetle-Per på plate. (Rolf
Myklebust:50 år med folkemusikk)
|
Storreguten
Dette er ein kjent vestlandsslått (springar) og ein sers god
danseslått. Han har namnet sitt etter den dugande spelemannen Tomas
Andreasen Tangen (1825-1909) frå Årdalstangen. Han budde på
plassen Storrehaugen, og mannen vart difor kalla Storren eller
Storreguten. Slåtte namnet vert ofte forvanska til
"Storøyguten", skriv Rolf Myklebust. Storren rodde posten
mellom Årdalstangen og Lærdal, var snikkar og gråsteinsmurar. (Rolf
Myklebust:50 år med folkemusikk)
|
Marta
Onstad
Dette er ein svært kjend vestlandsslått (springar), og har namn
etter ei jente med det namnet frå Aurland. Ho var svært flink å
danse.
|
Hildalen
Har namn etter spelemannen Ola Hildal (1755-1826) frå Odda i
Hardanger. Dette er ein av dei store og velkjende hallingane både
på Vestlandet og i Telemark. Myllarguten spela slåtten.
|
Siklebekken
Ein av dei best kjende slåttane etter Myllarguten. Han skal ha
drøymt denne slåtten ved Vafoss i Haukelid. Slåtten blir også
brukt på Vestlandet. Haldor Meland lærde han av Torkjell haugerud
og Flatland.
|
Valdreskvelven
I Ådalsboka 2007 står følgjande historie:
"I 1771 skulle det feires et bryllup på gården Hengslet ved Nes i Ådal
på Ringerike. under bryllupet dukket brudas gamlekjæreste,
spellemannen Garthusgutten, opp. Garthus'n, kanskje både full og
sjalu, stilte seg med en fot på hver ripe i båten der bruda satt, da
brudefolk og gjester skulle ros til Viker kirke. Derfra fremførte han
en slått, mens han krenget båten fra side til side. Tradisjonen
forteller at han dro bruda med seg i dypet da båtvelten var et faktum.
Kanskje håpet han at kjæresterivalen skulle drukne, og at han selv
skulle få sin Kari. Garthusgutten selv og åtte andre druknet, mens det
omtalte brudeparet har stor etterslekt etter seg i Ådal. Springdansen,
som skal ha vært sentral under hendelsen, har blitt oppkalt etter
tragedien og kalles "Valdreskvelven". I folkeminnet heter det at fela
til Garthus'n fløt i land og senere spilte en sørgmodig melodi,
"Hengslelåtten", da den ble tatt opp. |
| |
|