I boka
"Det musicalske Lyceum og konsertlivet i Christiania 1810-1838" (Solum
forlag 2002) skriv Børre Qvamme også litt om dans. Vi tar med nokre
opplysningar derifrå.
Ein del av opplysningane om dansen og musikken på 1700-talet har
Qvamme frå landets første avis "Norske Intelligenzsedler" (1763).
For å organisere musikklivet i byane hadde kongane på 1600-talet
oppretta statsmusikant-stillinga. Alle musikarar i byen og i distrikta
omkring stod under oppsikt av statsmusikanten, og berre han kunne gje
bevilling til dansemusikarar og kreve inn avgift av dei. Ei av
pliktene var å gjere "juleoppvartningen", der han gjekk rundt i gatene
med sine musikarar og spele høveleg musikk. Denne plikta vart oppheva
litt før år 1800. Statsmusikanten organiserte det meste av den
offentleg musisering og konsertar. I Christiania var Charles Barroyer
stadsmusikant til han døydde i 1701. Embetet vart då overteke av enkja
Dorothea og sonen Frederich, Friedrich døydde i 1714. Henrik Meyer frå
Bergen søkte om å få embetet etter Dorotheas død, men ho døydde ikkje
før i 1735. Men Meyer gifta seg med dotra og vart dermed statsmusikant
i namnet, sjølv om han ikkje formelt var tilsett. Meyer var
statsmusikant til han døydde i 1758 78 år gamal. Etter hans død vart
embetet delt mellom enkja Marthe Dorthe Meyer og Peter Høeg . Høeg
hadde embetet til han døydde i 1795. Då overtok den tidlegare
hoffviolon 45 år gamle Frederik Christian Groth, og han vart den
første statsmusikant som fekk ei fast årleg gasje (100 riksdalar). Han
nekta elles å gå rundt i gatene og spele med sine musikk-sveinar.
Groth vart elles "orchesteranfører " og seinare Musikkdirektør i
det nyskipa "Det Dramatiske Selskab" (1799) som i desse åra var den
einaste faste musikkinstitusjon i Christiania. Der var det også dans.
Mange av dansarane som deltok der var offiserer.
Kring 1770 ga Madame Stuart forestillingar i Kristiania med musikk,
dans og teater. Ho var dessutan danselærar. Ho gjekk i kompaniskap med
ein tidlegare rival Martin Mürenbach, og i 1770 annonserer Stuart at
ho underviser i "Menuets", medan Mürenbach same året annonserer
undervisning i "Menuets, Engelskdandse og Solos". På denne tida fekk
Krigsskolens elevar undervisning i dans, spesielt solodans, noko som
heilt frå Ludvig 14. si tid vart kravt av alle aristokratar. Kvart år
komponerte danselærarane nye soloar for sine elevar, og omkring 1700
var det sarabande, gavott, menuet, rigaudon, passepied osb. Kring 1770
var berre menuetten att av desse barokkdansane.
I 1772 kom ein dansemeister Andreas Lie til Kristiania for å undervise
i dans. Repertoaret i følgje NI var: "1) menuett efter den allernyeste
metode, 2) engelskdanser med sine rette originale trinn "Udkomne i
dette og forrige Aaar", 3) franske Contradanser, 4) skotske Riller, 5)
Solo med 12 forandringer. I oktober vart han Informator i dans ved
Militairacademiet. Han busette seg i byen og døydde i 1813 som
stadsmegler. I 1772 kom også ein annan danselærar N. Brandt til byen
og annonserte sine dansar: "menuet, engelske og franske contradanser,
Menuet-Dauphin Solo, Pas de Deux" og han legg til at "kun de, der have
lært udenlands, kunde danse rigtig". På det fekk han svar av ein
tredje danselærar Hanemann som er opprørt over sjølvskryten "der
stinker værre end et forfulet Hul efter en forloret Næse".I 1786
averterer Henrik Christian Ibsen at han underviser "i Claveer og begge
slags Harper, harphonet saavel som Davidsharpe, Violin, og Flaute
travers, og, om forlanges, i Dansen". Johannes B. Førster var cellist
og ga konsertar og underviste i musikk på 1790-talet. BQ fortel at
"høsten 1997 anbefaler han sine engelsk-danser, som ble gitt ut i
subskripsjon i begynnelsen av 1798".
BQ skriv slik om situasjonen på 1790-talet: "20 år senere er dansene
fremdeles menuett og franske Contradanser, som det framgår av annonse
fra Directeur Svend H. Walcke, som vil undervise i disse dansene "med
alle theatralske Pas som dertil ere nødvendige for at danse med Smag
og Orden". Neste år er denne Walcke blitt informator ved
Militairacademiet. Til slutt kom dansemester Hassel fra København
(1795) som i tre år hadde vært solodanser ved det kongelige teater i
Berlin. Han solgte engelske danser med alle noter og trykte turer (NI,
no 39 1795)." I 1799 vart Walcke avløyst som informator av E. Jernberg
som i 15 år hadde vore dansar og figurant ved Kungliga Teatern i
Stockholm. Walcke heldt fram som privat danselærar. Hausten 1802
underviser han i "Menuet, Contradans med Franske Trin, Allemande og
Engelske Danse med nye Trin samt en ganske ny Valsing med flere Par
paa engang". Etter det BQ veit er dette første gong vals blir nemnt i
Noreg. Same året annonserer Ole Holmen at han mellom anna underviser i
"Allemande med hele og halve forandringer".
Sumaren etter kom O.G.F. Bagge, som var dansar ved Det konglige
Theater i København, til christiania og underviste i 3 månader i "Menuets
en deux et en quatre, Allemandes, Valser, Contredanse Francois (sic!)
et Allemande, Skotske Danse og, om forlanges, theatralsk Dans". Holmen
og Walcke heldt fram i fleire år framover, men fekk i 1805 sterk
tevling med svensken Johan Peter Strømberg som annonserte
"undervisning i alle Slags nu brukelige Danse som Menuet, Contredanse,
Engelske Danse, la nouvelle Allemande, Valsen, skotske Danse eller de
saakalte Feiere med de moderne pas de glissade en variation og pas
ballotte". Han sette også i gang med eit meir folkeleg teater "Det
borgerlige dramatiske Selskab". I 1806 averterar han at han "er bleven
forsynet med nye og smukke Tourer", og underviser "i de nyeste Franske
Trin til 2/4 Tact samt den nu i Paris brugelige Menuette figure avec
balance entournent foruden Engelskdanse, Skottiske eller Feiere,
Contredans, Menuette, la nouvelle Allemande og Valse; alleslags Solo
af forskjellige Charakterer samt alle Sorter Croiseringer og pas de
battement".
Sumaren 1807 kom det igjen gjester frå Det kongelige Theater i
København, dansarane Bruun og Funck, og tilbydde undervisning for
nybyrjarar og vidarekomne i "de for nærværende Tid i Hovedstadens
fornemste Cirkler mest brugelige Danse og nyeste Trin." J.P. Strømberg
underviste 1807/08 i "de nye, moderne Pas: Chasse batteus, Chasse
Trois-pas, og Chasse battues en tournant, tillige med flere
Variationer i to Fjerdedels Tact eller de her her saa kaldede Feiere".
Fru Strømberg underviste fruentimmer i dans.
BQ fortel også om jule- og nyttårsfeiingane som John Collett
arrangerte på fleteby i Enebakk " hver kveld fikk et par av gjestene i
oppdrag å sørge for underholdningen, og dagens begivenheter ble notert
ned i Fladeby-journalen. For 27. desember 1801 heter det at "Dagen
endtes som dædvanlig med nogle Danse, og man saa Yndighed kappes med
Kunst" . Dagen i forveien noteres "Engelske Danse og Allemande en deux
et en trois". Den 24. desember 1803 danses en meget smukk allemande av
Jfr. M.C. Bang, Jfr. Munch og Tina collett og en barberdans, der Hr.
Høyer såpet inn Otto Collett, skrapte skjegget avv ham med en flis og
rev ham ned av stolen. en slik barberdans er lagt inn i Bournonvilles
ballett Brudeferden i Hardanger." Den engelske statsmann Lord
Brougham var gjest på Fladeby i sin ungdom og forteller om dette i
sine memoarer. Han var meget forundret over at en gutt ble hentet inn
fra kjøkkenet og danset hallingdans for gjestene, en underlig vill
dans fra det indre av landet som krevde stor styrke og smidighet. Enda
mer forundret ble han da vertinnen danset sammen med en av tjenerne,
en dans der hun hvirvlet rundt."
Kantor Isak Andreas Flintenberg (-1813). Pløen var organist i
Vår Frelsers kirke til 1769. Då overtok Christian Krøyer (1720-1809)
som organist. Då Krøyer døydde i 1809 vart hans embete slått saman med
statsmusikantens
|